آشنايي با مراحل كشت زعفران
مرحله اول كشت زعفران:كاشت زعفران
به طوري كه بيان شد ، زعفراناز گياهان پيازدار و چندساله است كه گاهي اوقات پياز آن مدت بيش از ۱۵ سال در زمين مي ماند . زمان كشت اين محصول، معمولاً شهريور ماه و اوايل مهرماه است . براي كاشت ، پيازها را از زمينهايي كه قبلاً زعفران بوده در مي آورند و به صورت رديفي در شيارهايي كه در زمين ايجاد شده با فاصله ۲۰ سانتي متر از هم مي كارند . از نظر آب و هوايي، زعفران در مناطقي رشد مي كند كه آب و هواي معتدل با تابستانهاي گرم و خشك و زمستانهاي ملايم دارد . محصول زعفران در زمستان و اوايل بهار احتياج به آب دارد اما در تابستان نيازمند به آب نيست .
گل دهي زعفران:ميزان گل و محصول دهي زعفران در سطح ، بستگي كامل به حاصلخيزي و استعداد زمين و سن مزرعه دارد . در سالهاي اول و دوم پس از كاشت پياز ، مقدار محصول زياد نيست ولي از سال سوم به بعد با افزايش تعداد پيازها در زير زمين كه ناشي از قابليت تكثير پذيري پياز زعفران است ، ميزان گل دهی زعفران افزايش مي يابد .در سالهاي پنجم ، ششم و هفتم ميزان محصول و برداشت گل به حداكثر مي رسد و از سال هشتم به بعد گل دهي مزارع زعفران كاهش مي يابد و پيازها بايد از زمين خارج و در زمين ديگري كاشته شود . با توجه به خاصيت تكثير پذيري پياززعفران، مقدار پيازي كه بعد از هشت سالگي از يك مزرعه خارج مي شود، براي كاشتزعفران جديد در سطحي حدود پنج برابر آن مزرعه كفايت مي كند .از هر پياززعفران سالانه بين دو تا پنج گل برداشت مي شود .بر اساس محاسبات انجام شده از هر ۱۵هزار گل زعفران صد گرم زعفران خالص بدست مي آيد . به عبارت ديگر بازدهي هر هكتار زمين زعفران حدود شش كيلو گرم زعفران خشك است .
عملیات کاشت (سال اول): در فصل بهار زمین مورد نظر را در طی یک هفته دو بار شخم زده شود بطوریکه همه کلوخها خرد شده و کود به خوبی با خاک مخلوط گردد. پس از رشد علفهای هرز را وجین نموده و تا موقع کاشت رها شود.
در اوایل پاییز چند روز قبل از کاشت زمین را آبیاری و برای سومین مرتبه زیر و رو کرده بعد از آنکه همه کلوخه ها خرد شدند پیازهای به روش فارویی یا کرتی کاشته شوند.
طریقه کاشت پیازها: پیازها انتخاب شده باید سالم و عاری از هر گونه بیماری و یا آسیب دیدگی بوده و قبل از کاشت با سموم قارچ کش ضدعفونی شود.
فاصله پیازها روی ردیف ۲۰ سانتیمتر و فاصله بین ردیفها را ۲۵ سانتیمتر است که در غیر این صورت پیازها رشد مناسب نخواهند کرد در هر هکتار به طور متوسط ۳ تن پیاز کاشته می شود.
بعد از کاشت پیازها بلافاصله مزرعه آبیاری شود و اگر ۳-۲ روز قبل از کاشت آبیاری صورت گرفته باشد می توان آبیاری را تا چند روز بعد از کاشت به تعویق انداخت بهترین زمان آبیاری مزرعه اواخر مهرماه می باشد اگر آبیاری زودتر از زمان مقرر انجام شود برگها قبل از گلها ظاهر می شوند که در این صورت عمل برداشت را با مشکل مواجه می سازد.
بنابراین باید مراقب بود که در فاصله زمانی بین مرحله کاشت پیازها و زمان برداشت گل فقط یکبار آبیاری انجام شود. زعفران گیاهی است مخصوص مناطق خشک و آب چندانی نیاز ندارد اما اگر بعد از برداشت و طول زمستان چندین نوبت مزرعه آبیاری شود پیازها درشت تر خواهند شد و باعث می گردد که گیاهان قویتری ایجاد کند. آبیاری زعفران زمانی انجام می شود که محصولات دیگر به آب احتیاج ندارد.
مرحله دوم كشت زعفران:داشت زعفران
کوددهی: در اواسط مهرماه در حدود ۱۵ تن در هکتار کود دامی به زمین داده و شخم سطحی زده می شود. بطوریکه به پیازها آسیبی نرسد اگر در مزرعه علف هرز دیده شد باید وجین انجام گیرد.
آبیاری: آبیاری در سال دوم همانند سال اول انجام می شود اگر بارندگی در حد متوسط باشد هر ۲۰ روز یکبار آبیاری کفایت می کند(دور آبیاری به نوع خاک هم بستگی دارد و در خاکهایی با درصد شن بیشتر دور آبیاری کوتاهتر و در خاکهای رسی دور آبیاری بلندتر است)
در سالهای خیلی سرد در ماههای دی و بهمن باید از آبیاری مزرعه خودداری نمود زیرا باعث یخ زدگی و فساد پیازها می گردد. آخرین آبیاری در اواسط فروردین است زمانی که برگهای زعفران رو به زردی می گرایند بعد از آن برگها را چیده و بعنوان خوراک دام استفاده گردد ولی دقت کنید که به هیچ وجه دام را برای چرانیدن در مزرعه رها نکنید چرا که به پیازها فشار آورده پیازها آسیب دیده و احتمال سبز شدن آن در سال آینده کاهش می یابد.
کنترل علفهای هرز: بهترین روش کنترل علفهای هرز وجین دستی است که دو بار در سال انجام می شود. در صورت لزوم از علفها کشهای مناسب با توصیه کارشناسان مربوطه استفاده می شود.
کنترل آفات: خرگوش و جوجه تیغی از جمله جانورانی هستند که از پیازهای زعفران تغذیه نموده و به مزرعه خسارت می زنند در صورت مشاهده آثار آن از طعمع مسموم طبق توصیه کارشناس مربوطه استفاده می شود.
کشت زعفران فقط در سال اول ولی برداشت آن ۷ سال می باشد.
مرحله سوم كشت زعفران برداشت زعفران
فصل برداشت زعفران آبان ماه هر سال است . در تابستان مزارعزغفران خشك است و آثاري ازگياهزعفران در روي زمين پيدا نيست . برداشت گلزعفران ۱۰الي۱۵ روز بعد از اولين آبياري و با پيدايش اولين گلها شروع مي شود و هر سال در هر منطقه فقط به مدت ۱۵ روز ادامه مي يابد . گلهاي زعفران قبل از آفتاب چيده مي شوند . تابش آفتاب و تاخير در چيدن گل باعث كاهش مرغوبيت و همچنين افزايش مشكلات برداشت مي شود . افرادماهر مي توانند روزانه ۴تا۶ كيلو گل زعفران را از مزرعه جمع آوري كنند .
پس از چيدن گل زعفران از مزرعه نوبت جداكردن كلاله سپر قرمز رنگ آن كه همانزعفران اصلي است فرا مي رسد . اين عمل را زعفران كاران «پر كردن زعفران» مي گويند و كار بسيار مشكلي است بطوريكه يك فرد ماهر در يك روز تنها قادر است حدود ۴كيلوگل زعفران را پر كند . بعد از جداشدن كلاله قرمز از گلزعفران، آن را در آفتاب يا سايه و ياجديداً از طريق آتش خشك مي كنند و سپس بسته بندي كرده و براي عرضه به بازار مي فرستند . از لحاظ بسته بندي ، دو نوع بسته بندي معروف در بازار ايران وجود دارد كه عبارت است از : «زعفران سر گل» «زعفران دسته» . رعفران سر گل، نوع مرغوب تر بوده و قيمت آن هم گرانتر است . ساير قسمتهاي گلزعفران مانند گل برگ و ساقه هاي آن دور ريخته مي شوند . البته درداخل گل زعفران يك رشته سپر زرد رنگ نيز وجود دارد كه غالباً آن را دور مي ريزند .
به رغم سختي كار برداشت زعفران، با وجود پيشرفتهاي زياد تكنولوژي ، محصولزعفران با داشتن قدمت چهار هزار ساله هنوز در تمامي ابعاد به صورت سنتي اداره مي شود .كاشت ، داشت، برداشت و حتي روش خشك كني محصول زعفران نيز سنتي است كه اين امر موجب بروز مشكلات فراواني براي توليد و ارزه اين محصول مي باشد بنا بر اين استفاده از ماشين و گسيل داشتن ابزار مدرن به سوي مزارع زعفران ، با توجه به اهميتي كه اين محصول در تجارت خارجي ايران و كسب درآمد ارزي و نيز افزايش درآمد كشاورزان دارد ، امري اجتناب ناپذير به نظر مي رسد .
برداشت زعفران: مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی ندارد و فقط پیازهایی که درشت تر بوده و تغذیه خوبی داشته اند به گل رفته و تولیدزعفران می کنند. زمان گلدهی مزرعه معمولا آبانماه و دوره گلدهی ۱۵ روز بطول می انجامد برداشتزعفران توسط دست و نیروی انسانی انجام می گیرد. بهترین زمان گل گیری در ساعات اولیه صبح و قبل از طلوع آفتاب می باشد بنابراین به تعداد نیروی کارگری زیادی نیاز است اگر گلها در معرض باد و نور خورشید قرار بگیرند کیفیت خود را از دست داده و عطر و رنگ آن کاهش می یابد.
بعد از چیدن گلها رشته های زعفران را از گل جدا کرده و بر روی پارچه های تمیز در اطاقکی که سایه بوده و تهویه مناسبی داشته باشد پهن کرده تا کاملا خشک شوند. از هر هکتار مزرعه زعفران بطور متوسط سالانه ۱۰ کیلوگرم زعفران خشک بدست می آید. در پایان سال هفتم باید پیازها را از زمین دیگری منتقل نموده قابل توجه است که پیازها را در سال اول را دارند پس در سال هفتم ۵ هکتار زمین را با این مقدار پیاز می توان به زیر کشت برد.
کاشتوبرداشتزعفران به ماشین آلات سنگین نیاز ندارد.
منبع: شرکت دانش بنیان پاچار زعفران شرق
